دریاچه نمک حوض سلطان ، یکی از دیدنی‌ترین جاذبه‌های طبیعی ایران، در فاصله ۴۰ کیلومتری شمال شهر قم و ۸۵ کیلومتری جنوب تهران واقع شده است. این دریاچه نمکی که به نام‌های دریاچه ساوه قم و دریاچه شاهی نیز شناخته می‌شود، در مساحتی تقریباً ۲۴۰ کیلومتر مربعی در شمال شرق شهرستان قم قرار دارد. رشته‌کوه‌های البرز در شمال این دریاچه قرار گرفته‌اند و محیط پیرامون آن را چشم‌اندازهای کویری و پهنه‌های نمکی تشکیل می‌دهد.
پویایی و تغییرات دریاچه حوض سلطان
یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد دریاچه حوض سلطان، تغییرات وسعت و شکل آن در طول سال است. این تغییرات به میزان بارندگی و ورود آب بستگی دارد. در فصول بارانی، به ویژه در بهار و هنگام ذوب برف‌ها، وسعت این دریاچه به طرز چشمگیری افزایش می‌یابد. برای مثال، پس از بارندگی‌های شدید فروردین سال ۱۳۹۸، وسعت دریاچه دو برابر سال‌های قبل شد و به تالاب مره متصل گردید. اما در فصول گرم سال، با تبخیر شدید آب، دریاچه تا حد زیادی خشک می‌شود و عملیات استخراج نمک از سطح آن آغاز می‌گردد. در سال ۱۳۹۸ به دلیل افزایش سطح آب، مدت بیشتری شاهد وجود آب در دریاچه بودیم.
دریاچه حوض سلطان از دو چاله جداگانه به نام‌های چاله غربی (حوض سلطان) و چاله شرقی (حوض مره) تشکیل شده است که این دو چاله با یک آبراهه به هم متصل هستند. زمانی که سطح آب ورودی زیاد باشد، ابتدا چاله مره پر می‌شود و سپس آب اضافی به چاله حوض سلطان منتقل می‌شود. به همین دلیل، سطح آب و وسعت دریاچه پیوسته در حال نوسان است و بسته به فصل و میزان بارندگی، چشم‌اندازهای متفاوتی از آن قابل مشاهده است.
رودها و منابع آب دریاچه
رودهای مختلفی از جمله رود شور و رود قره‌چای به دریاچه حوض سلطان وارد می‌شوند. این رودها که از اراضی شورزار و نمکی اطراف عبور می‌کنند، آب شور و غنی از مواد معدنی را به دریاچه منتقل می‌کنند. ترکیب آب شور با نمک فراوان سطح دریاچه، منظره‌ای درخشان و چشم‌نواز را به وجود می‌آورد. سطح دریاچه در روزهای آفتابی مانند آینه‌ای درخشان به نظر می‌رسد و در برخی مواقع، با انعکاس آسمان، حس قدم زدن بر روی ابرها را به بازدیدکنندگان القا می‌کند.
تاریخچه تشکیل دریاچه
دریاچه حوض سلطان در سال ۱۸۸۳ میلادی و به دنبال ساخت جاده شوسه تهران-قم شکل گرفت. این دریاچه به دلیل موقعیت جغرافیایی و منابع غنی نمکی خود، به عنوان یکی از مهم‌ترین مناطق برای استخراج نمک در منطقه شناخته می‌شود. به همین دلیل، در طول سالیان متمادی، جاده‌هایی در داخل دریاچه احداث شده‌اند که برای بهره‌برداری از نمک و جلوگیری از فرورفتن خودروها در باتلاق نمکی ساخته شده‌اند. این جاده‌ها دسترسی به نقاط مختلف دریاچه را تسهیل می‌کنند و امکان استفاده صنعتی از منابع نمک را فراهم می‌آورند.
راه‌های دسترسی
برای دسترسی به دریاچه حوض سلطان، در ۳۵ کیلومتری جاده قم-تهران، یک جاده خاکی وجود دارد که شما را به دریاچه می‌رساند. این مسیر، با وجود کویری بودن منطقه، یکی از جذاب‌ترین مسیرهای گردشگری به شمار می‌رود و تجربه‌ای متفاوت از طبیعت خشک و کویری ایران را به علاقه‌مندان ارائه می‌دهد.
کاروانسرای قلعه سنگی: همراهی تاریخ و طبیعت
در سفر به دریاچه حوض سلطان، نباید بازدید از کاروانسرای قلعه سنگی را از دست داد. این کاروانسرا در کنار جاده تهران-قم قرار گرفته و یکی از بناهای تاریخی ارزشمند منطقه است. کاروانسرای قلعه سنگی تا سال ۱۸۸۳ میلادی مورد استفاده قرار می‌گرفت و به دلیل موقعیت استراتژیک و معماری مستحکم خود، نسبت به دیگر کاروانسراهای منطقه سالم‌تر باقی مانده است. با توجه به کشف سکه‌های مغولی از سده‌های هفتم و هشتم هجری، احتمال می‌رود که بانی این کاروانسرا غازان خان مغول بوده و حتی قدمت آن به دوران سلجوقیان بازمی‌گردد.
این کاروانسرا با حصاری عظیم احاطه شده که برج‌های متعددی آن را تقویت می‌کنند. کاروانسرای قلعه سنگی دارای چهار ایوان عمیق است که در چهار طرف حیاط مرکزی آن قرار دارند و به طاق‌های گهواره‌ای منتهی می‌شوند. در این ایوان‌ها، اصطبل‌هایی برای استراحت حیوانات و اتاق‌هایی برای استقرار مسافران ساخته شده‌اند. همچنین برای مسافران ویژه، بخش‌های خصوصی مجزایی در نظر گرفته شده بود که یکی از تالارهای آن با گنبدی زیبا پوشیده شده است.
سفر یک روزه به حوض سلطان و کاروانسرای قلعه سنگی
در یک روز دلپذیر، همراه با دوستان عزیز، سفری یک‌روزه به دریاچه حوض سلطان و کاروانسرای قلعه سنگی ترتیب دادیم. این سفر، خاطره‌ای به‌یادماندنی از تجربه‌ای ترکیبی از تاریخ و طبیعت برای ما رقم زد. قدم زدن در کنار دریاچه نمکی و بازدید از کاروانسرای تاریخی، لحظاتی به‌یادماندنی و لذت‌بخش را برای ما به همراه داشت. تصاویری که در این سفر به ثبت رساندیم، به عنوان یادگاری از روزی پر از ماجراجویی و لذت، همواره در ذهن ما خواهد ماند.
نتیجه‌گیری
دریاچه حوض سلطان با زیبایی‌های طبیعی منحصربه‌فرد خود، تغییرات فصلی و منابع نمکی ارزشمند، یکی از جذاب‌ترین مقاصد گردشگری در نزدیکی قم و تهران به شمار می‌رود. این دریاچه که در تاریخچه خود جایگاه ویژه‌ای دارد، با چشم‌اندازهای کویری و نمکی خود، تجربه‌ای متفاوت از طبیعت ایران را به گردشگران ارائه می‌دهد. از سوی دیگر، بازدید از کاروانسرای قلعه سنگی که در نزدیکی دریاچه قرار دارد، شما را با تاریخ و معماری باستانی این منطقه آشنا می‌کند و سفر به دریاچه حوض سلطان را به یک تجربه کامل و به‌یادماندنی تبدیل می‌کند.
برای دیدن تصاویر طبیعت گردی دزفول و آبشار شوی فروردین ۹۸ با پرسه کلیک کنید.
